Met tienduizenden andere Belgen vlucht verpleegster Andrée De Jongh bij het begin van de oorlog naar West-Vlaanderen. In het Sint-Janshospitaal in Brugge leert ze oorlogswonden verzorgen. Na de overgave van het Belgisch leger kan ze met haar Rode Kruis-diploma als ambulancier aan de slag in het militair hospitaal. Ze krijgt Belgische en Britse krijgsgevangen onder haar hoede en helpt hen op allerlei sluwe manieren te ontsnappen. Ze dwarsboomt deportaties door plotse koortsaanvallen en gevaarlijke infecties bij haar patiënten voor te wenden.
In de voetsporen van haar grote voorbeeld Gabrielle Petit
Andrée kijkt enorm op naar Gabrielle Petit, de verpleegster van 23 jaar die tijdens de Eerste Wereldoorlog verzet pleegde en door de Duitsers werd gefusilleerd.
Gabriëlle hielp soldaten via Nederland te ontsnappen en zo begint Andrée zich af te vragen of iets gelijkaardig mogelijk is? De Noordzee is geen optie en dus doktert ze samen met medestanders een route uit naar het Zuiden. Ze besteedt al haar spaargeld om treintickets, valse papieren en logement voor de eerste tocht te financieren.
Een heel netwerk van mensen – van België tot Baskenland – werken eraan mee, maar Londen en de Belgische ambassade in Bilbao laten steken vallen. Dan besluit Andrée om het zelf in handen te nemen. Ze duikt onder, zegt haar oude leven definitief vaarwel en gaat voortaan persoonlijk de ‘pakketjes’ in Spanje afleveren.
Met haar koppigheid dwingt ze de samenwerking met Londen en Bilbao af. Michaël Creswel, eerste secretaris van de Britse ambassade in Bilbao, wordt haar vertrouwens- en contactpersoon. Hij is de verbindingsman van de Britse geheime dienst om piloten uit bezet gebied terug te halen. Hij beseft goed hoe waardevol de organisatie van Andrée voor Engeland is. Het duurt een jaar om nieuwe piloten op te leiden. Elke piloot die terugkeert, is veel sneller weer inzetbaar.
De weg naar San Sebastian
Andrée legt telkens een tocht van 1.000 kilometer af om Britse piloten, soldaten en burgers in veiligheid te brengen. De tochten zijn fysiek zwaar en niet zonder risico, maar ze geven haar ook een bijzonder gevoel van vrijheid. Door de oorlog kampt zij met tegenstrijdige emoties. De bezetter is meedogenloos en wreed. Ze maakt zich zorgen over haar vader die ook ondergedoken is. Aan de andere kant leeft ze heel intens door het gevaar en het groot belang van wat ze doet. De band met de mensen, die samen met haar hun leven riskeren voor anderen, is diep en uniek. Haar bestaan heeft zoveel meer betekenis gekregen.
De balans
Via haar ontsnappingsroute repatrieerde Andrée 288 piloten, 394 soldaten en een hondertal burgers van verschillende nationaliteiten. De risico’s bleven hoog. Vaak ging het mis, werden piloten onderweg betrapt en gearresteerd. Meer dan 200 medewerkers van het netwerk vonden de dood. Maar voor iedere persoon die werd geëxecuteerd of gedeporteerd stond iemand anders klaar om het over te nemen.
Op 15 januar 1943 wordt Andrée zelf gearresteerd, hardhandig ondervraagd en gedeporteerd naar Ravensbrück. Ze overleeft.
Haar vader, Frédéric De Jongh, werd op 7 juni 1943 door de SS gearresteerd en op 28 maart 1944 gefusilleerd in Parijs.
Andrée overlijdt in 2007 op 90-jarige leeftijd in Brussel.
Eren en niet vergeten
Het verhaal van Andrée De Jongh is neergeschreven in De weg naar San Sebastian, uitgegeven door vzw Helden van het verzet. Deze vzw wil ons collectief geheugen opfrissen. Wij kennen vaak de namen en daden van nazi’s, maar bijna nooit van de mensen die tegen hen in optand kwamen. Het waren mensen zoals jij en ik. Zij waren met meer dan 150.000, waarvan 40.000 werden opgepakt en 15.000 vermoord.
De initiatiefnemers van Helden van het Verzet schrijven: “Hoe dieper we in deze goudmijn van emoties groeven, hoe meer versteld we stonden van de moed en zelfopoffering die sommigen van deze figuren tentoonspreidden. Hen vergeten voelt als een historisch onrecht. Het is tijd om het recht te zetten,”
Meer info www.heldenvanhetverzet.be
Lees ook de andere verhalen uit de reeks WO II – Collega’s in verzet
Jos Veerman en politiekorps Deurne
Zorgpersoneel Good-Engels en Erasmusziekenhuis redt Joodse weeskinderen
Brandweerman Emile Maufort neemt deel aan spectaculaire roof
Foto’s: bergen in Baskenland | Monument van het verzet in Gernika/Guernica
