Kort geleden hebben Eurostat, het Europees Agentschap voor Grondrechten en het Europees Instituut voor Gender Gelijkheid een rapport gepubliceerd over een onderzoek naar gender-gerelateerd geweld in de EU (EU gender-based violence survey – Key results 2024).
De resultaten in dit rapport zijn gebaseerd op interviews met 114.023 vrouwen in de 27 lidstaten van de Europese Unie. De interviews werden afgenomen tussen september 2020 en maart 2024. COVID-19 zorgde wel voor restricties.
De EU heeft al meerdere stappen gezet om geweld op basis van gender en meer specifiek op vrouwen, uit te sluiten. Zo is er de Istanbul-Conventie van 11 mei 2011 ‘inzake het Voorkomen en Bestrijden van Geweld tegen Vrouwen en Huiselijk Geweld’, geratificeerd door België op 14 maart 2016.
Randvoorwaarden van het onderzoek
Dit artikel gaat niet in op de gebruikte methodologie. De cijfers spreken voldoende voor zich.
Een aantal factoren hebben invloed op de respons:
- De grootte van de steekproef verschilt sterk per land.
- Naargelang het land durven vrouwen minder gemakkelijk of net vaker spreken over ervaren geweld en het rapporteren.
- Het speelt een rol of het geweld gepleegd werd door een intieme partner dan wel door iemand anders.
De cijfers zijn slechts een minima!
De wetgeving omtrent fysiek en seksueel geweld verschilt soms behoorlijk per land. Per leeftijdsgroep of beroepsgroep bestaan ook grote verschillen in geweldservaringen. De cijfers zijn echter ronduit onthutsend!
Wat brengt dit rapport?
Omvang van het geweld
De eerste focus ligt op de omvang van het geweld waarbij de pleger eender wie is, zowel iemand waarmee men intiem (geweest) is als iemand anders. Bij deze focus gaat het om plegers van beide seksen, om fysiek en/of seksueel geweld of bedreiging, ervaren tijdens de hele duur van het leven.
Het onderzoek peilde naar de “klassieke” vormen van fysiek/seksueel geweld/bedreiging zoals slaan, schoppen, pesten, … gedwongen gemeenschap, betasten en dergelijke meer.
Cijfers
- 30,7% of één op drie vrouwen hebben gedurende hun leven fysiek of seksueel geweld en/of bedreigingen ervaren.
- 13,5% ondervonden enkel fysiek geweld.
- 17,2% hadden te maken met seksueel geweld waaronder verkrachting.
Verschillen lidstaten
Als het over fysiek geweld gaat scoort Hongarije het hoogst (31,2%) en Bulgarije het laagst (8,5%). Voor België is het resultaat 12,9%.
Wat seksueel geweld betreft scoort Zweden het hoogst (41,0%), Bulgarije het laagst (3,4%) en België 16,1%.
Tellen we beide geweldsvormen samen dan scoren heel wat landen onthutsend hoog:
- Finland 57,1%
- Zweden 52,5%
- Denemarken 47,5%
- België 29,1%
Merk op dat Noorwegen en IJsland niet bij het onderzoek betrokken waren.
Meldingen
Het onderzoek peilde verder of vrouwen na de feiten iemand hebben in kennis gesteld van het gebeurde, vb. een kennis, familie, een gezondheidsdienst, de politie…
- Over de 27 landen samen gaven 63,7% aan dat ze de feiten ter kennis brachten van een vriend(in), gezinslid, familie.
- 20,5% contacteerden een gezondheidsdienst.
- 13,9% meldde het aan de politie.
- 6,4% raadpleegde een hulplijn of slachtofferhulp.
Het is dus duidelijk dat de meeste incidenten niet ter kennis zijn van de politie of andere dienstverleners en slachtoffers er dus alleen voor staan. Vaak kennen ze hun rechten op hulp niet!
Geweld door intieme partner
De tweede focus ligt op geweld gepleegd door een intieme partner. Ook bij dit item gaat het om plegers van beide seksen.
Cijfers
- 17,7% of bijna één op vijf vrouwen in de EU hebben gedurende hun leven geweld ondervonden van een intieme partner.
- 14,6% was meermaals slachtoffer.
- Bij 19.3% was de pleger iemand die deel uitmaakte van het gezin.
Brengt men ook psychisch geweld in rekening dan stijgt het eerste cijfer naar 31,8%.
Verschillen lidstaten
Roemenië heeft het hoogste cijfer (37,0%), Bulgarije het laagste (9.3%) en België 17,1%.
Wordt het psychisch geweld mee in rekening gebracht, dan zijn dit de resultaten:
- Finland 52,6%
- Slowakije 50,8%
- Roemenië 48,9%
- Zweden 48,2%
- Denemarken 45%
- België 31,3%.
Economisch geweld
Het onderzoek hield ook vragen in over psychisch en economisch geweld zoals kleineren, verbieden een job uit te oefenen, dreigen de kinderen weg te nemen, verbod op eigen uitgaven en stalking. Dit laatste betreft de “klassiekers” zoals hijgtelefoontjes, bespieden, mails, foto’s, vandalisme, … In totaal werden 5,1% van de vrouwen gedurende hun leven geconfronteerd met een intieme partner-stalker.
Geweld buiten het gezin
De derde focus peilde naar ervaringen van fysiek en/of seksueel geweld gepleegd door iemand anders dan de intieme partner. Het gaat dan om iemand van het werk, van het onderwijs, toevallige ontmoetingen of iemand die deel uitmaakt van het huishouden.
De feiten kunnen op een eender welke plek gebeuren. Het gaat om dezelfde handelingen zoals beschreven bij de eerste focus.
Het gaat om feiten ervaren nà de leeftijd van 15 jaar.
Cijfers
Voor de hele EU kregen 20,2% van de vrouwen hiermee te maken.
13.6% van de vrouwen werd gestalkt door een vreemde pleger.
Verschillen lidstaten
- Finland 46,5%
- Zweden 42,0%
- Denemarken 38,2%
- Bulgarije “slechts” 5,9%
- België 19,1% vermeld.
Voor fysiek geweld scoort Ierland het hoogst met 12,7% en Finland met 12,3%, België 7.6%.
Voor seksueel geweld (geen verkrachting) zijn de cijfers:
- Finland 21,3%
- Zweden 22,3%
- Denemarken 19,9%
- België 7,5%.
Verkrachting scoort hoog in Zweden (12.6%), Finland (9.8%), Denemarken 8.9%). Voor België is het cijfer 4%.
Het rapport benadrukt dat de verschillen in de cijfers omzichtig moeten begrepen worden. Vrouwen verzwijgen vaak geweldservaringen omwille van schaamte, angst, straf, … Vele feiten blijven onder de radar.
Ook het begrip verkrachting wordt vaak heel verschillend begrepen en de definitie ervan verschilt van land tot land.
Volgens de Conventie van Istanbul is verkrachting de niet-toegestemde penetratie van seksuele aard.
Leeftijd slachtoffers
Fysiek en/of seksueel geweld door een niet-intieme pleger gebeurt al vanaf jonge leeftijd:
- 25,6% van de slachtoffers was tussen 18 en 29 jaar.
- 23,1% tussen 30 en 44 jaar.
Grensoverschrijdend gedrag op de werkplek
De vierde focus ligt op grensoverschrijdend gedrag op de werkplek. Dit geldt ook voor vrouwen met een zelfstandig beroep.
De oneerbare gedragingen gaan over toespelingen, grapjes, mails, ongewenst fysiek contact, … Het soort handelingen heeft een evolutie ondergaan: “losse handjes” vroeger en nu, opkomst van sociale media en technologieën…
Cijfers
- Eén op drie vrouwen krijgt er mee te maken.
- Vooral jonge vrouwen: 41% in de leeftijd 18 tot 29 jaar.
- Meestal is de pleger een man.
Relatie met het slachtoffer:
- Bij 15,8% gaat het om een collega.
- Bij 9,3% om een derde: een klant, leverancier,…
- Bij 7,4% om een leidinggevende.
Verschillen lidstaten
- Zweden 55,4%
- Finland 53,7%
- Slowakije 53.0%
- Denemarken 46.4%
- België 32.9%
Paradox
Een meer gedetailleerd rapport met analyse van de cijfers zal verschijnen in de loop van 2025.
De cijfers bij de vier thema’s worden in het rapport ook telkens voorgesteld op de kaart van Europa.
Dat de Scandinavische landen zo hoog scoren op geweld op vrouwen en tegelijkertijd het verst gevorderd zijn in (juridische) gelijkheid van man-vrouw heet “the Nordic paradox”. Deze genderparadox houdt ook sociologen bezig.
Dank aan Franklin Tombeur, lid gendercommissie LRB, voor de verwerking van het lijvig rapport.
Dit artikel verscheen ook in Tribune van juni 2025.
Bronnen
Raadpleeg het onderzoeksrapport
Europees Instituut voor Gender Gelijkheid
Gender Paradox (wikipedia)
