Door de grote prijsstijgingen werden onze lonen recent meermaals geïndexeerd. Voor werknemers is de index een bescherming tegen de stijgende levensduurte. Door de indexering behoudt je loon of vervangingsinkomen min of meer zijn waarde en koopkracht. Werkgevers stellen het indexsysteem graag in vraag of pleiten regelrecht voor de afschaffing ervan.
Met de hoge inflatie van vandaag horen we deze stemmen weer opgaan. Werkgevers vergeten daarbij dat koopkracht de economie doet draaien.
Wij blijven waakzaam want ook in het verleden werd al gemorreld aan de index.
De basis: index van de consumptieprijzen
De consumptieprijsindex volgt de prijsevolutie van een vastgelegde korf goederen en diensten, ook 'getuigen' genoemd. De korf is een weergave van de verbruikgewoonten van de gezinnen. Bij de invoering ervan in 1920 ging het om 56 getuigen. Ondertussen is deze korf veelvuldig gewijzigd. Met de huidige technologische mogelijkheden gebeuren de prijsopnames niet enkel door enquêteurs op het terrein. Sinds 2015 heeft men toegang tot de data van wat er gescand wordt in de supermarkten en vergelijkt men prijzen op het internet via webscraping.
Het gaat ondertussen al om 235 productgroepen en duizenden goederen en diensten. Producten die je dagelijks nodig hebt, wegen meer door dan wat je maar af en toe koopt. Het soort goederen evolueerde mee. In de eerste korf van 1920 vond je 'reuzel, gesmolten ossenvet, steenkool, zwavelstokjes...' 'Vakantie in de Ardennen of aan zee' waren niet opgenomen, want de eerste week betaald verlof was nog niet verworven. Nu staan o.a. 'smartphone, gps, en fietshelm' mee in de lijst. 'Zonnebankabonnement' en 'Draadloze vaste telefoon' sneuvelden in 2020. De korf van getuigen krijgt jaarlijks een update in januari.
Koppeling aan de index
Sinds de invoering van de index in 1920 worden lonen eraan gekoppeld. De indexering was een antwoord op de hoge prijsstijgingen van na de eerste wereldoorlog. Aanvankelijk enkel in bepaalde sectoren, later kwam er een algemene automatische indexkoppeling. Naast lonen, pensioenen en vervangingsinkomens zijn ook vb. huurprijzen en verzekeringspremies vandaag gekoppeld.
Indexcommissie
De indexcommissie geeft inhoudelijk advies aan de minister van Economie en cijfermatig advies aan de Algemene Directie Statistiek. De vakbonden zetelen in de indexcommissie en hebben via deze weg inspraak vb. over de samenstelling van de korf getuigen.
Gezondheidsindex
Met de saneringspolitiek kwam ons indexsysteem in het verleden al onder druk te staan. In 1994 voerde de regering Dehaene I (coalitie van christendemocraten en socialisten) de gezondheidsindex in. Deze houdt geen rekening met de prijzen van alcoholische dranken, tabakswaren en motorbrandstof met uitzondering van LPG. Net die prijzen stegen sterk door de verhoging van de BTW-tarieven.
De gezondheidsindex werd voorgesteld als stimulans om gezonder te leven. Maar ze paste vooral in de strategie om werkgevers korting te geven op de sociale zekerheidsbijdrage. Verhoogde BTW-tarieven moesten het verlies voor de sociale zekerheid compenseren. Dus haalde men de prijzen aan de benzinepomp en van sigaretten en alcohol uit de index. Anders zouden de indexverhogingen leiden naar hogere lonen en zou het voordeel voor werkgevers vervallen.
Indexsprong
Een andere manier om de index te ondermijnen is het overslaan van een indexaanpassing. In 1984, 1985 en 1986 voerde de regering Martens V (coalitie christendemocraten en liberalen) telkens een indexsprong door. Lonen bevroren hoewel de prijzen stegen. De regering Michel I (coalitie christendemocraten, liberalen en Vlaams-nationalisten) deed het nog eens over in 2015. Een indexsprong heeft een blijvend negatief effect omdat latere indexeringen berekend worden op het niet-geïndexeerde lagere loon.
Strijd voor het behoud van de automatische indexering
Samen met het ABVV verdedigt ACOD ons indexsysteem. Het is doorslaggevend voor de bescherming van onze koopkracht - over de grenzen van sectoren heen.
Net vandaag ervaren we hoe belangrijk dit is.
In het verleden voerden we herhaaldelijk succesvolle campagnes om de index te behouden.
We blijven waakzaam tegenover de aanvallen uit werkgevers- en politieke hoek.
Je kan de evolutie van de verschillende indexcijfers volgen op STATBEL.
Cover van het ledenblad ABVV uit november 2012
