Onze politiemensen verdienen beter dan een doekje voor het bloeden
De coronacrisis heeft de discussie over politiegeweld op scherp gezet. De maatschappij kreunt onder de coronamaatregelen en de mensen schreeuwen om hun vrijheid. Het burgerlijk verzet tegen de maatregelen neemt toe en neemt steeds vaker een fysieke vorm aan. Maar dit loopt niet altijd goed af, zeker niet wanneer criminele groeperingen misbruik willen maken van vreedzame protesten om de boel op stelten te zetten, vaak met als einddoel de confrontatie aan te gaan met de ordediensten. Dergelijk confrontaties nemen steeds grotere proporties aan en het lijkt erop dat zij enkel tot doel hebben de gevestigde orde te destabiliseren of de confrontatie als tijdverdrijf te verheerlijken.
De politie heeft de opdracht onze rechten en vrijheden te beschermen. Daarbij hoort ook het mandaat om daarvoor geweld te gebruiken wanneer nodig, bijvoorbeeld om de wetten te doen respecteren. Indien nodig kan de politie daarvoor ook wapens gebruiken: een matrak, een pepperspray en een handvuurwapen. Het gebruik van die wapens kan zware verwondingen veroorzaken en ook de dood tot gevolg hebben. Ook voor de politiemensen is dit alles niet zonder gevaar.
Bij het bezetten van de publieke ruimte, in alle mogelijke vormen, waarbij de regels met de voeten worden getreden wordt er van de politiemensen verwacht dat zij de normale orde herstellen. In eerste instantie gebeurt dit door gesprekken met actievoerders, maar soms moeten ze ook afwegingen maken over het gebruik van geweld om de orde te herstellen.
Beeldvorming en feiten
Wanneer de inspanningen van onze politiemensen niets opleveren, kan de situatie escaleren naar een geweldadige confrontatie tussen burgers en politie met de gekende mediabeelden van het waterkanon, galopperende paarden en stoottropen om de massa uiteen te drijven. De media smullen hiervan en de beelden worden gretig de wereld in gestuurd. De lezer zal begrijpen dat dit maar fragmenten zijn die geen duidelijk beeld schetsen van hoe het er in werkelijkheid aan toe gaat.
Ook de sociale media spelen een belangrijke rol om het geweld eenzijdig te framen. Als er zich iets opmerkelijks voordoet is er altijd wel iemand die een smartphone bovenhaalt en de beelden de wereld in stuurt. Wanneer de politie geweld gebruikt wordt dat gretig gefilmd. Vanuit het standpunt van de politiemens is dit een subjectief gegeven omdat de beelden fragmentarisch worden verstuurd. Degene die de beelden bekijkt, wordt vaak al in een bepaalde richting gestuurd wordt als het aankomt op het oordelen of het geweld onevenredig is of niet.
Het gevaar van de vijandige omstaander
Omstaanders kunnen van een neutrale houding plots omslaan en de politie aanvallen. Waar geen wapens zijn, kunnen die plots wel bovengehaald worden. Het maakt dat zeker de politiemensen die al eens onaangenaam verrast werden heel erg op hun hoede zijn. Voor de omstaanders die geen geweld gebruiken maar wel gaan discussiëren is het moeilijk te vatten dat ze als een bedreiging gezien worden. Maar voor de politie-inspecteur kan elke omstaander plots veranderen in iemand die zich ook fysiek mengt in de interventie of hem/haar aanvalt en al dan niet een wapen boven haalt.
Politiemensen ‘zijn ook maar mensen’
Daarnaast ervaren ook politiemensen natuurlijk pijn. Als ze rake klappen krijgen dan heeft dat ook bij hen gevolgen. Net als bij andere mensen activeert een geweldsituatie hun reflexen. De adrenaline gaat stromen, de hartslag stijgt en het ‘fight-flight-freeze’ proces treedt in werking. In extremere gevallen gaat ook het cognitieve vermogen achteruit. Ook dat maakt het moeilijker om de juiste beslissingen te nemen.
De emoties spelen eveneens een rol, de politiemensen op straat komen ook in situaties waarbij zij vrezen voor hun leven. Wanneer ze met twee collega’s tegenover een grote groep komen te staan die geweld tegen hen wil gebruiken en zeker als die dan ook nog eens gewapend zijn, zullen de metertjes snel in het rood staan. Denk ook aan de gevallen waarbij een wagen met hoge snelheid komt aangereden of iemand een vuurwapen trekt. Deze situaties verhogen de adrenaline die bij een volgende interventie nog niet verdwenen is. Want ook dat maakt het moeilijk werken. Ze moeten van de ene opdracht naar de andere rijden en als ze een eindje gevorderd zijn in een drukke shift hebben ze al wat meegemaakt.
Vergeet ook niet de herinneringen aan politie-inspecteurs die rake klappen, kregen al dan niet met werkongeschiktheid en eventueel blijvende fysieke letsels tot gevolg. Dat kan mentale sporen nalaten, littekens die ervoor zorgen dat politiemensen bij toekomstige confrontaties met geweld anders gaan reageren.
Opleiding versterken
Natuurlijk kunnen al deze kanttekeningen geen enkele vorm van onevenredig geweld goedpraten. En uiteraard is geweld zonder aanleiding nooit aanvaardbaar. Wanneer eender welke politie-inspecteur meer geweld gebruikt dan nodig, dan is dat verkeerd en moet dat aangepakt worden. Maar als we niet aan de factoren gaan werken die het onevenredig geweld in de hand werken, dan zal een individuele straf niets oplossen. Dan gaat het gebruik van onevenredig geweld niet verdwijnen. Rest ons de vraag of onze politiemensen voldoende training krijgen en hoe zij op deze moeilijke confrontaties worden voorbereid? Wel hier knelt het schoentje. Ze leren het wettelijk kader, ze leren de technieken en oefenen ze in. Maar we waarschuwen ze niet voor de maatschappelijke perceptie en de emotionele gevolgen bij henzelf en bij de burgers. De huidige opleiding biedt gewoonweg die ruimte niet. In hun portfolio moeten politiemensen reflecteren over alles wat ze meemaken via een schriftelijke weergave. Ze krijgen hierop in de eerste plaats punten. De portfolio wordt wel gebracht in een mondeling examen, maar niet besproken met hun medestudenten. Dat zou hen de kans geven om hun ervaringen te delen. Ze zouden bij elkaar kunnen zien en horen wat hun verhaal met anderen doet. Ze zouden er zo over kunnen leren praten. Maar nergens worden ze gestimuleerd om te praten over wat het met hen doet, hoe ze omgaan met geweld tegen hen, hoe ze omgaan met het geweld dat ze zelf gebruiken. Hoe hun ervaringen en littekens (fysieke en psychische) hun gedrag beïnvloeden tijdens hun verdere carrière. Welke copingstijl ze ontwikkelen om met dit alles om te gaan, of die copingstijl hen helpt om goed te handelen dan wel hen eerder moeilijk maakt. Ze krijgen dat niet mee in de opleidingen. Het feit dat een politie-inspecteur ook een mens is, die heel wat meemaakt en die dingen een plaats moet geven, dat komt weinig of niet aan bod.
Oog voor de psychologische gevolgen van de job
We moeten onthouden dat politiemensen ook papa en de mama zijn, mensen zoals velen van ons die trachten met hun gezin vooruit te komen, die hun kinderen lief hebben en goed voor hen trachten te zorgen. Mensen zoals jij en ik met een lach en een traan in het leven. We vragen veel van onze politiemensen, zeer veel en naar ons oordeel worden ze hiervoor veel te weinig gewaardeerd en helpen we hen onvoldoende om de littekens van hun job uit te vlakken. Wanneer het fout loopt, zullen we ingrijpen, maar dan is het al te laat. Preventief schieten we nog in grote mate tekort. Daar moet dringend iets aan veranderen, in de basisopleiding maar ook in de verdere carrière. Niet pamperen maar onze politiemensen waarschuwen voor de psychische letsels die ze zullen oplopen en hen opvangen als nodig is. Al veel te lang blijven politiemensen met hun gevoelens in de kou staan.
Dichter bij de burger
Als de maatschappij een sociale politie durft eisen zal er nog veel moeten veranderen in de geesten van de beleidsmakers. Men zal nog meer moeten inzetten op de wijkinspecteur en de wijkdiensten versterken – het sociale weefsel in de wijken terug herstellen – (h)erkennen van de problematiek van de criminele gangs en hun impact in onze steden. En last but not least onze politieinspecteur voldoende vergoeden voor zijn moeilijke taak. Vraag je maar eens af of jij naar een caferuzie wil gaan met risico zelf in de klappen te delen of op een betoging te staan waar je bekogeld wordt met stenen en flessen. Aan U de keuze?
Onze eisenbundel is beschikbaar voor leden (inloggen nodig): 2019 2020 CAHIER REVENDICATIF POLICE VERDef NL